Chặng đường hình thành và phát triển
Những năm cuối của thế kỷ XX, đầu thế kỷ XXI, các nước trên thế giới, các tổ chức quốc tế tập trung nhiều công sức và tài chính cho công tác phòng, chống ma túy. Tuy nhiên, tình hình tệ nạn và tội phạm ma túy trên thế giới ngày càng gia tăng và diễn biến hết sức phức tạp. Tại Việt Nam, tệ nạn ma tuý đã thực sự trở thành nỗi lo của toàn xã hội, có nguy cơ đe dọa đến sự ổn định trật tự, an toàn xã hội, là dấu hiệu báo động đối với tương lai và sự phồn vinh của quốc gia, dân tộc. Nghiêm trọng hơn, đã có những dấu hiệu về việc tội phạm quốc tế lợi dụng Việt Nam làm địa bàn trung chuyển các chất ma tuý từ khu vực “Tam giác vàng” đến các nước khác trên thế giới. Do đó, đấu tranh ngăn chặn, từng bước đẩy lùi tệ nạn và tội phạm ma tuý là đòi hỏi bức thiết từ thực tế, đã trở thành nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt.
 |
| Đại tướng Tô Lâm, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an trao Quyết định kiện toàn tổ chức bộ máy của Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy (ảnh tư liệu năm 2018). |
Trước thực trạng tình hình tội phạm diễn biến phức tạp, trong đó có tội phạm và tệ nạn về ma túy, ngày 09/02/1993, Bộ trưởng Bộ Nội vụ ban hành Quyết định số 16/QĐ-BNV quy định chức năng, nhiệm vụ Cục Cảnh sát kinh tế. Về tổ chức bộ máy của Cục Cảnh sát kinh tế gồm 08 Phòng (trong đó có Phòng Đấu tranh chống buôn bán, vận chuyển các chất ma túy). Ngày 21/01/1994, Bộ trưởng Bộ Nội vụ tiếp tục ban hành Quyết định số 09/QĐ-BNV thành lập Phòng đấu tranh chống các tệ nạn xã hội thuộc Cục Cảnh sát hình sự. Đây là những lực lượng Cảnh sát chuyên ngành đầu tiên làm công tác tham mưu cho Bộ Công an và Tổng cục Cảnh sát chỉ đạo tập trung, thống nhất công tác phòng, chống tội phạm về ma tuý từ Trung ương đến cơ sở.
Đến ngày 12/3/1997, Bộ trưởng Bộ Nội vụ (nay là Bộ Công an) ban hành Quyết định số 192/QĐ-BNV-X13 thành lập Cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm ma tuý (C17) trực thuộc Tổng cục Cảnh sát. Đây là lực lượng chủ công, nòng cốt, đi đầu trên trận tuyến phòng, chống ma túy, đang hàng ngày, hàng giờ bám sát địa bàn từ thành phố đến những vùng nông thôn hẻo lánh, từ hải đảo xa xôi đến những vùng núi non hiểm trở; trên các tuyến đường bộ, đường thuỷ, đường hàng không, đường biển… để triển khai thực hiện có hiệu quả các Chỉ thị, nghị quyết của Đảng và lãnh đạo các cấp về công tác đấu tranh phòng, chống ma tuý. Đến cuối năm 2005, hệ thống tổ chức của lực lượng Cảnh sát phòng, chống tội phạm về ma túy cơ bản được hoàn thiện ở ba cấp: Từ cấp Cục (Bộ Công an) đến các Phòng (Công an các tỉnh, thành phố) và các Đội, Tổ (ở Công an các quận, huyện, thị xã).
.jpg) |
| Thừa ủy quyền của Chủ tịch nước, Trung tướng Nguyễn Duy Ngọc, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Công an trao Huân chương Quân công hạng Nhì cho Trung tướng Phạm Văn Các, nguyên Cục trưởng Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy. |
Dưới sự chỉ đạo của Bộ Công an, lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy đã chủ động nắm tình hình, tham mưu cho cấp ủy, chính quyền các cấp chỉ đạo các ban, ngành, đoàn thể tích cực tham gia công tác phòng, chống tội phạm ma túy; tổ chức tuyên truyền sâu rộng trong Nhân dân, trong các cơ quan, xí nghiệp, trường học và gia đình về tác hại của ma túy, về quan điểm xử lý tội phạm ma túy của Đảng, Nhà nước nhằm nâng cao ý thức pháp luật, ngăn chặn sự xâm nhập của ma túy; coi trọng công tác phát động phong trào quần chúng tham gia đấu tranh trấn áp tội phạm ma túy; động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện cho quần chúng tham gia phát hiện, tố giác, truy bắt các đối tượng phạm tội ma túy. Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy đã chủ động xây dựng và triển khai ký kết 16 Quy chế, Kế hoạch phối hợp với các đơn vị trong và ngoài Ngành nhằm tạo thế trận tổng lực trong phòng ngừa, đấu tranh trấn áp tội phạm ma túy.
Được thành lập trong bối cảnh tình hình tệ nạn và tội phạm ma tuý diễn biến hết sức phức tạp, hoạt động của tội phạm ma tuý ngày càng tinh vi, xảo quyệt, vì lợi nhuận, chúng không từ bất kỳ thủ đoạn nào, kể cả mua chuộc, đe doạ, trả thù, chống trả quyết liệt để trốn tránh pháp luật; bên cạnh đó sự thiếu thốn, khó khăn về mọi mặt luôn là thách thức lớn đối với lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma tuý. Dưới sự chỉ đạo sát sao của Đảng ủy Công an Trung ương, Bộ Công an, Tổng cục Cảnh sát, lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy chú trọng thúc đẩy công tác nghiệp vụ, nắm chắc tình hình hoạt động của tội phạm ma túy và người nghiện ma túy trên địa bàn cả nước. Bên cạnh đó, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy đã phối hợp với Công an các địa phương xây dựng kế hoạch, tập trung lực lượng đấu tranh chống tội phạm ma túy, chuyên sâu vào các địa bàn trọng điểm có nhiều phức tạp.
Được sự quan tâm của Đảng ủy Công an Trung ương, lãnh đạo Bộ Công an, lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy cả nước ngày càng phát triển, trưởng thành. Ngày 06/8/2018, Bộ Công an triển khai thực hiện chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức bộ máy mới theo Nghị định số 01/NĐ-CP của Chính phủ, bố trí lực lượng Công an theo hệ thống bốn cấp; sắp xếp đội ngũ cán bộ đảm bảo yêu cầu “Bộ tinh, tỉnh mạnh, huyện toàn diện, xã bám cơ sở”; cùng ngày, Bộ trưởng Bộ Công an đã ban hành Quyết định số 3994/QĐ-BCA-X01 về việc thành lập Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy. Bên cạnh đó, lãnh đạo Bộ Công an đã tập trung chỉ đạo sát sao, yêu cầu lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy tập trung vào các tuyến, địa bàn, lĩnh vực trọng điểm; ưu tiên đảm bảo phương tiện, công cụ hỗ trợ và kinh phí cho phòng, chống tội phạm ma tuý.
 |
| Thiếu tướng Nguyễn Văn Viện, Cục trưởng Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy cùng các đồng chí lãnh đạo đơn vị kiểm tra số tang vật ma túy bị thu giữ trong một vụ án. (ảnh tư liệu) |
Xứng đáng Đơn vị Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân
Theo đánh giá của Cơ quan kiểm soát ma túy và tội phạm - Liên Hợp Quốc, tình hình ma túy trên thế giới và khu vực Đông Nam Á tiếp tục diễn biến phức tạp, nghiêm trọng và gia tăng. Nhiều loại ma túy mới xuất hiện, theo thống kê đến năm 2021, trên thế giới đã ghi nhận hơn 800 chất hướng thần mới tại trên 100 quốc gia và vùng lãnh thổ. Do lợi nhuận ngày càng lớn, ở trong nước các đối tượng phạm tội ma túy hoạt động ngày càng manh động, tinh vi, có trang bị vũ khí nóng, câu kết chặt chẽ với các đối tượng truy nã, đối tượng người nước ngoài lập nên các đường dây, tổ chức tội phạm mua bán, vận chuyển trái phép ma tuý xuyên quốc gia; chúng không từ một thủ đoạn nào để hoạt động và chống đối lực lượng chức năng.
Hiện nay, ma túy đã thực sự trở thành hiểm họa của nhân loại và là 1 trong 10 nguy cơ hàng đầu mà thế giới đang phải đối mặt. Ở trong nước, số lượng ma túy tổng hợp mà lực lượng Công an thu giữ được của các đối tượng phạm tội ma túy trong năm 2018 đã tăng gấp 30 lần so với năm 2008. Đáng chú ý, kể từ năm 2006 đến nay đã phát hiện 35 vụ sản xuất ma túy tổng hợp từ các loại tân dược có chứa tiền chất...
 |
| Đối tượng cùng tang vật trong một vụ án ma túy. |
Việt Nam nằm trong vùng trọng điểm phức tạp về ma túy ở khu vực và trên thế giới. Bám sát các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, Chính phủ, lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy đã đưa ra nhiều giải pháp đổi mới, kiên quyết đấu tranh triệt phá tội phạm ma túy. Các lực lượng chuyên trách phòng, chống ma túy (Công an, Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát biển, Hải quan) tăng cường nắm tình hình, tổ chức sơ kết, đánh giá, rút kinh nghiệm công tác đấu tranh trên các tuyến, địa bàn trọng điểm, nhất là tuyến biên giới đường bộ, tuyến đường hàng không, đường biển. Bên cạnh đó, đẩy mạnh công tác phối hợp, nhất là phối hợp với các địa phương; với lực lượng chức năng của các quốc gia, nhất là các quốc gia có chung đường biên giới triển khai các hoạt động khảo sát, phối hợp kiểm tra, ngăn chặn từ xa... Qua đó, nhiều tổ chức, đường dây tội phạm mua bán, vận chuyển ma túy lớn trong nước và xuyên quốc gia được phát hiện, bắt giữ; thu giữ số lượng ma túy rất lớn.
 |
| Tang vật bị thu giữ trong một vụ án ma túy. |
Kết quả, trong 25 năm qua (từ năm 1997 đến năm 2021), lực lượng chức năng đã bắt giữ 290.857 vụ; 464.679 đối tượng phạm tội về ma túy; thu giữ 81,6 tấn heroin; 15,7 tấn + 9,1 triệu viên (khoảng 6 tấn) ma túy tổng hợp; 81,3 tấn cần sa; 5,8 tấn thuốc phiện, cùng hàng chục tấn các loại ma túy khác (cỏ Mỹ, lá Khát, cocain...); hàng nghìn súng quân dụng, đạn, lựu đạn cùng tải sản có giá trị hàng nghìn tỷ đồng nộp ngân sách Nhà nước. Trong đó, lực lượng Công an bắt giữ xử lý khoảng 90% số vụ việc; triệt phá, bắt giữ hàng trăm đường dây, tổ chức mua bán, vận chuyển ma túy lớn, xuyên quốc gia và liên quan quốc tế, góp phần ngăn chặn ma túy từ nước ngoài vào Việt Nam.
Điển hình, tháng 7/2013, lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy đã bắt Tráng A Tàng cùng đồng bọn, thu giữ 265 bánh heroin; vụ triệt xóa đường dây sản xuất ma túy tổng hợp do Văn Kính Dương cầm đầm cầm, thu giữ 223 kg ma túy tổng hợp tại Thành phố Hồ Chí Minh năm 2017; vụ bắt 02 đối tượng, thu giữ 489 bánh heroin tại Điện Biên ngày 02/01/2018; vụ bắt 700kg ma túy tổng hợp tại Nghệ An ngày 17/4/2019; vụ triệt phá đường dây sản xuất ma túy tổng hợp ở Kon Tum thu giữ hàng trăm lít dung dịch (kết luận giám định là ma túy tổng hợp); khoảng 13 tấn hóa chất, tiền chất và khoảng 20 tấn máy móc, thiết bị, dụng cụ phục vụ sản xuất trái phép chất ma túy, tháng 8/2019. Đặc biệt, vào tháng 2/2021, lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy Việt Nam đã phối hợp Cảnh sát quốc tế triệt phá thành công chuyên án vận chuyển trái phép chất ma túy, rửa tiền quốc tế liên quan đến 03 đối tượng quốc tịch Úc hiện đang sinh sống tại Việt Nam, thu giữ 6,4 triệu đô la Úc, khoảng 500.000 USD và 10,5 tỷ đồng tiền Việt Nam...
 |
| Nỗi đau từ hậu phương của những cán bộ, chiến sĩ anh dũng hy sinh trên mặt trận đấu tranh chống tội phạm về ma túy. |
Bên cạnh những chiến công được ghi nhận là những mất mát không nhỏ, nhiều cán bộ, chiến sĩ đã dũng cảm chiến đấu quên mình, hy sinh vì dân vì nước. Trên chặng đường 25 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, 27 cán bộ, chiến sĩ thuộc lực lượng Công an, Bộ đội và quần chúng nhân dân đã anh dũng hy sinh trên mặt trận đấu tranh chống tội phạm về ma túy; hơn 700 cán bộ, chiến sĩ bị thương, bị phơi nhiễm HIV do sự chống trả của tội phạm ma túy. Nhiều gương chiến đấu hy sinh dũng cảm khi tuổi đời còn rất trẻ, có đồng chí ngã xuống khi tuổi đời vừa tròn đôi mươi, tiêu biểu là: Liệt sĩ, Anh hùng lực lượng vũ trang Phạm Văn Cường, Công an tỉnh Điện Biên; Liệt sĩ Bùi Quốc Đại, Phòng Cảnh sát Điều tra tội phạm về ma túy, Công an tỉnh Hòa Bình; Liệt sĩ Sùng A Trư, Công an huyện Mai Châu, Hòa Bình hy sinh khi chưa kịp nhìn con chào đời; Liệt sĩ Sầm Quốc Nghĩa, Công an huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An; Liệt sĩ Vi Văn Luân, Công an xã Pù Nhi, huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa hy sinh trong truy bắt tội phạm ma túy để lại vợ và các con thơ... Những tấm gương hy sinh anh dũng đó đã góp phần làm nên tượng đài cao đẹp về lý tưởng sống, đức hi sinh của người chiến sĩ Cảnh sát Điều tra tội phạm về ma túy, là tấm gương sáng cho các thế hệ tiếp nối được tự hào noi theo.
Với những thành tích, chiến công đạt được, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy đã được phong tặng Danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân (năm 2013); Huân chương Quân công hạng Ba (năm 2016); Huân chương Chiến công hạng Nhất (năm 2007, 2009, 2017); 15 năm được Chính phủ tặng Cờ đơn vị dẫn đầu phong trào thi đua; 09 năm được Bộ Công an, Tổng Cục Cảnh sát tặng Cờ đơn vị dẫn đầu phong trào thi đua; 07 đơn vị cấp phòng, 06 cá nhân thuộc lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy được phong tặng Danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân; hàng nghìn lượt tập thể, cá nhân được trao tặng các phần thưởng cao quý của Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Bộ Công an, các bộ, ngành và địa phương...
Trải qua 25 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy khẳng định vị trí hết sức quan trọng trong lực lượng Công an nhân dân. Trong mỗi thời kỳ lịch sử, nhiệm vụ cách mạng khác nhau, lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy đã vượt qua muôn vàn gian nan, thử thách, phấn đấu vươn lên, xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức cách mạng trong sáng, trung thành với Đảng, Nhà nước, đấu tranh không khoan nhượng với tội phạm; phối hợp chặt chẽ với các lực lượng trong, ngoài lực lượng, gắn bó mật thiết với Nhân dân, hết lòng, hết sức phục vụ Nhân dân, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, vì sự nghiệp cách mạng của Đảng, vì sự bình yên và hạnh phúc của Nhân dân.