Dự Hội nghị còn có các đồng chí: Trương Hoà Bình, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ; Trịnh Đình Dũng, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ cùng lãnh đạo các bộ, ban, ngành Trung ương. Về phía Bộ Công an có Trung tướng Nguyễn Văn Sơn, Thứ trưởng.
 |
| Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị. |
Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho thấy, đến hết năm 2017, tổng số hộ dân di cư tự do được hỗ trợ bố trí, sắp xếp theo quy hoạch và người dân tự ổn định là 42.237/66.738 hộ (đạt 63,3%). Như vậy, đến nay vẫn còn khoảng 24.500 hộ dân di cư tự do chưa được bố trí, sắp xếp ổn định theo các dự án, tập trung chủ yếu tại các tỉnh Tây Nguyên (khoảng 20.000 hộ). Tình trạng dân di cư tự do từ lâu đã gây nên những hệ lụy không nhỏ trong phát triển kinh tế, an ninh, trật tự, xã hội và bảo vệ tài nguyên, môi trường ở cả các địa phương có người di cư đi và đến như: Gây ra nạn chặt phá rừng, lấn chiếm đất rừng trái phép làm nương rẫy, làm cho diện tích rừng ngày một thu hẹp, tài nguyên rừng ngày một cạn kiệt, ảnh hưởng tới môi trường sinh thái và nguồn nước. Phát sinh nhiều vấn đề xã hội phức tạp, trong đó có việc mua bán, sang nhượng, tranh chấp đất đai giữa người dân di cư tự do với đồng bào sinh sống tại chỗ và giữa người dân di cư tự do với các công ty nông, lâm nghiệp. Một số vụ đã xảy ra xô xát, tụ tập đông người, bắt giữ người trái pháp luật, chống người thi hành công vụ; cá biệt có trường hợp sử dụng hung khí gây thương tích, làm gia tăng tình trạng nghèo đói và tiềm ẩn nhiều yếu tố gây bất ổn về an ninh, chính trị, quốc phòng trên địa bàn, nhất là khu vực biên giới.
Về tình hình quản lý, sử dụng đất có nguồn gốc từ nông, lâm trường tại Tây Nguyên, báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết, đến nay, đã tiến hành rà soát 122 công ty, trong đó, giữ lại 108 công ty, còn lại là giải thể và bàn giao về địa phương. Diện tích đất sau khi rà soát, sắp xếp lại của 108 công ty nông, lâm nghiệp giữ lại là 935.120 ha. Diện tích đất có nguồn gốc từ nông, lâm trường đang bị lấn, bị chiếm, đang có tranh chấp là khoảng 199.288 ha (chiếm 7,3% tổng diện tích đang quản lý, sử dụng); phần diện tích các nông, lâm trường đã giao khoán, cho thuê, cho mượn, liên doanh, liên kết, hợp tác đầu tư khoảng 107.607 ha (chiếm 3,9% tổng diện tích đang quản lý, sử dụng).
Đồng chí Trần Hồng Hà, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, vẫn còn bất cập, hạn chế cần giải quyết như hiệu lực, hiệu quả quản lý, sử dụng đất của các nông lâm trường còn kém hiệu quả; tiềm ẩn nguy cơ phát sinh tranh chấp, lấn chiếm đất đai, nguy cơ rừng và đất rừng tiếp tục bị tàn phá. Phần diện tích đất đang bị lấn, bị chiếm, đang có tranh chấp phổ biến dưới nhiều hình thức. Trong đó chủ yếu là giữa các hộ dân nhận khoán vườn cây với các nông, lâm trường (bao gồm cả việc không tuân thủ thực hiện hợp đồng giao khoán); các hộ dân đòi lại đất Nhà nước đã giao cho các nông, lâm trường và đòi lại đất khi đã hết thời gian nhận khoán hoặc hết chu kỳ kinh doanh theo hợp đồng đối với đất người dân đưa vào nông, lâm trường trước đây…
 |
|
Trung tướng Nguyễn Văn Sơn, Thứ trưởng Bộ Công an báo cáo tham luận
tại Hội nghị.
|
Về tình hình, kết quả công tác bảo đảm an ninh, trật tự và quản lý cư trú đối với người dân di cư tự do trên địa bàn Tây Nguyên, Trung tướng Nguyễn Văn Sơn, Thứ trưởng Bộ Công an cho rằng, tình hình an ninh xã hội, nhất là vấn đề xung đột, tranh chấp đất đai có nguồn gốc từ nông, lâm trường tại Tây Nguyên rất đáng lo ngại, ngày càng gay gắt, có xu hướng chuyển từ tranh chấp đất đai thành mâu thuẫn, đối lập với chính quyền. Bên cạnh đó, tình hình di cư tự do diễn ra nhiều, gây khó khăn cho công tác quản lý về cư trú, ảnh hưởng đến an ninh, trật tự.
Từ những thực tế trên, Thứ trưởng Nguyễn Văn Sơn kiến nghị, cần ban hành văn bản thay thế Chỉ thị số 39/2004/CT-TTg ngày 12/11/2004 của Thủ tướng Chính phủ về một số chủ trương, giải pháp tiếp tục giải quyết tình trạng dân di cư tự do để chỉ đạo các bộ, ngành, Ủy ban nhân dân các tỉnh giải quyết tình trạng dân di cư tự do cho phù hợp với các yêu cầu trong tình hình mới. Chỉ đạo các cơ quan có chức năng nghiên cứu, khảo sát, xác định những khu dân cư di cư tự do đã sống ổn định mà không ảnh hưởng đến việc quản lý và bảo vệ rừng, không làm mất thêm diện tích rừng, gây nguy hại cho môi trường rừng thì kiến nghị Thủ tướng chuyển diện tích rừng phòng hộ sang rừng sản xuất để xây dựng dự án ổn định dân di cư tự do, cấp đất ở, đất sản xuất cho đồng bào; nếu đánh giá có tác động, ảnh hưởng đến môi trường rừng thì lập quy hoạch dự án ở địa điểm mới để di chuyển dân đến và hỗ trợ ổn định cuộc sống. Thanh tra toàn diện công tác quản lý, sử dụng đất đai tại các doanh nghiệp được Nhà nước giao đất, cho thuê đất có nguồn gốc nông, lâm trường quốc doanh và các đơn vị được giao quản lý đất (Ủy ban nhân dân cấp xã và Chi nhánh Trung tâm phát triển quỹ đất) trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên để phát hiện sai phạm xử lý, chấn chỉnh nghiêm túc.
Phát biểu chỉ đạo và kết luận tại Hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đánh giá cao những nỗ lực của các địa phương trong việc sắp xếp, ổn định tình hình dân di cư tự do trong thời gian qua. Thủ tướng Chính phủ cho rằng, đến nay vẫn còn hơn 20.000 hộ dân, hơn 100.000 khẩu chưa có chỗ ở ổn định là điều cần phải suy nghĩ.
 |
| Toàn cảnh Hội nghị. |
“Tôi nói rõ quan điểm nhất quán là không khuyến khích di dân tự do nhưng chúng ta cần có giải pháp mới giải quyết tình trạng này. Hình ảnh những bà mẹ địu con ở Tây Bắc, lấy cây tre chọc xuống đất để tỉa bắp, để thấy tại sao họ vô Tây Nguyên mà không phải là nơi khác. Nói điều đó để cho thấy phải quản lý dân cư tốt hơn cả đầu đến lẫn đầu đi, cần có bàn bạc, có giải pháp căn cơ hơn. Nếu giải quyết được công tác ổn định dân cư tại chỗ như ở Mường Nhé, tỉnh Điện Biên thì bà con sẽ yên tâm sinh sống, không phải di cư đi đâu cả…”, Thủ tướng Chính phủ nhắc nhở.
Thủ tướng cho rằng, các địa phương đã có nhiều cố gắng nhưng cũng còn nhiều tồn tại trong công tác ngăn chặn di dân tự do, công tác tuyên truyền chưa tốt cả nơi đến lẫn nơi đi. Ngoài ra, việc bố trí ngân sách cho các dự án ổn định dân di cư tự do chưa kịp thời, chưa đầy đủ khiến nhiều dự án dở dang. Nguyên nhân là do công tác đo vẽ chưa chính xác khiến diện tích đất rừng bị thu hẹp do bị lấn chiếm nhưng công tác xử lý lại chưa quyết liệt, triệt để. Tới đây các địa phương, phối hợp với các bộ, ngành phải giải quyết dứt điểm việc này.
“Đảng và Nhà nước không khuyến khích di dân tự do mà ổn định dân cư tại chỗ. Đặc biệt những tỉnh phía Bắc cần tạo thêm nơi ở, việc làm để bà con ở lại quê hương, gìn giữ biên cương. Nhưng nếu bà con đã vào rồi, phải huy động toàn bộ nguồn lực để bà con có nơi ở hợp pháp, có đất sản xuất, đảm bảo nhu cầu cuộc sống cơ bản. Bên cạnh đó, những địa phương có dân đến phải tăng cường quản lý, ngăn chặn lấn chiếm, không để xảy ra tình trạng khiếu kiện, tranh chấp đất đai, tạo thành điểm nóng”, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo.
Thủ tướng Chính phủ yêu cầu, từ nay đến năm 2020 phải giảm tình trạng di dân tự do, hoàn thành dứt điểm 32 dự án ổn định dân di cư tự do kéo dài nhiều năm. Ngoài ra, các địa phương tổ chức đào tạo nghề để người dân di cư đến phải có đời sống ngang bằng với dân cư tại chỗ. Ngoài mức sống, đời sống tinh thần, văn hóa của các khu dân cư này cũng phải được quan tâm. Đến năm 2025 phải ngăn chặn hoàn toàn di dân tự do, hoàn thành dứt điểm các dự án ổn định dân di cư tự do. Muốn vậy, các tỉnh phía Bắc phải được nâng cao để yên tâm ở lại, các tỉnh Tây Nguyên phải ổn định người dân đã đến.
Đối với đất nông, lâm trường phải xác lập “đất có chủ”, không để tình trạng thiếu rõ ràng về ranh giới, dẫn đến tranh chấp, khiếu kiện, tức phải đo đạc để lập hồ sơ quản lý. Bên cạnh đó, các chính sách lạc hậu cần được bãi bỏ, ví như Chỉ thị 39 từ 2004 đã không còn hợp lý. Các chính sách không thể là rào cản để giải quyết ổn định dân cư, quản lý đất đai nông, lâm trường, sự phát triển đất nước…