“Công việc của người quản giáo không chỉ đơn thuần là trông giữ phạm nhân mà nhiệm vụ quan trọng hơn là giáo dục, cảm hóa, làm thức tỉnh lương tâm trong con người của họ, giúp họ tìm được những suy nghĩ tích cực để yên tâm cải tạo, biết ăn năn hối cải, tích cực học tập, lao động sớm được về với gia đình”. Thiếu tá Trương Công Quốc, Trưởng phân trại Quản lý phạm nhân, Trại tạm giam Công an tỉnh Quảng Nam chia sẻ.
Trại tạm giam Công an tỉnh Quảng Nam hiện đang quản lý, giáo dục gần 400 can, phạm nhân. Trong những năm gần đây, tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật diễn biến khó lường, vì vậy, các đối tượng trong trại đa phần đều có nhân thân khá phức tạp. Không ít trong số đó là giang hồ cộm cán, thường xuyên vào tù ra tội, có bị can phạm tội giết người, buôn ma túy, đồng thời mang trong mình căn bệnh thế kỷ HIV/AIDS hay các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác. Có người tích cực lao động, cải tạo nhưng cũng không ít kẻ bất cần, chống đối.
Không kể nhiều về những khó khăn, vất vả, điều khiến Thiếu tá Quốc băn khoăn, trăn trở nhất đó là làm sao để cảm hóa, giáo dục để các can, phạm nhân thực sự ăn năn, hối lỗi về những gì mình đã gây ra, hướng thiện họ trở thành những công dân có ích cho xã hội. Để làm được điều đó, người quản giáo phải như một người thầy, đối với học trò hư phải nghiêm khắc, song cũng rất kiên trì, mềm mỏng, linh hoạt. Phải nắm rõ lai lịch, hiểu được tâm lý từng đối tượng để có cách giáo dục, tuyên truyền thích hợp.
Hiện nay, Đội Quản giáo can phạm có 21 cán bộ, tại phân trại quản lý phạm nhân có 07 cán bộ trực tiếp làm nhiệm vụ quản lý, giáo dục 59 phạm nhân đang thụ án tại đây. Mỗi đối tượng có xuất thân khác nhau, con đường phạm tội khác nhau, đa số khi mới vào trại tâm lý đều không ổn định, hoang mang, lo lắng, cảm giác mặc cảm về tội lỗi đè nặng, có những hành vi bất thường, ngại tiếp xúc, giao tiếp, thậm chí là nghĩ đến cái chết… Do đó, Thiếu tá Quốc và đồng nghiệp phải thường xuyên gần gũi, động viên để phạm nhân vượt qua giai đoạn khó khăn ban đầu. Sau đó mới quán triệt những nội quy, quy định tại Trại, rồi mới giáo dục pháp luật, đạo đức và kỹ năng sống cho phạm nhân.
Để quản lý, giáo dục can, phạm nhân, các giám thị, quản giáo nơi đây vẫn hàng ngày đi sâu tìm hiểu, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng và hoàn cảnh của từng phạm nhân để kịp thời động viên, thuyết phục họ phát huy cái tốt, mặt tích cực, nhận thức được lỗi lầm do mình gây ra, từ đó yên tâm học tập, lao động cải tạo. Vào thứ 6 hàng tuần, Trại tổ chức họp, đánh giá, xếp loại cải tạo của phạm nhân. Định kỳ theo tháng, quý, năm sẽ tập hợp kết quả đánh giá quá trình cải tạo phục vụ cho công tác xét đặc xá, giảm án, tha tù cho phạm nhân. Và cứ 6 tháng, cán bộ trại gửi thông báo về gia đình tình hình cải tạo của từng phạm nhân. Bằng cách này, các quản giáo có thể theo dõi được sự tiến bộ của từng phạm nhân cũng như phối kết hợp hiệu quả với gia đình phạm nhân trong quá trình giáo dục, giúp đỡ cho họ hoàn lương.
 |
| Gần gũi, hướng dẫn can, phạm nhân tăng gia sản xuất. |
Gắn bó với công việc này đã hơn 12 năm, nhưng khi hỏi về một kỷ niệm trong công tác, Đại úy Đỗ Thế Dưỡng, cán bộ Đội Quản giáo nhớ ngay đến tử tù Nguyễn Văn Thắng, quê ở thành phố Đà Nẵng. Đại úy Dưỡng nhớ lại, vào khoảng năm 2009, Thắng bị Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Nam tuyên án tử hình về tội Giết người. Thắng có hoàn cảnh khá đáng thương, lớn lên trong trại trẻ mồ côi, thiếu thốn tình yêu thương của gia đình. Trạc tuổi thanh niên, Thắng lên làm thuê ở các mỏ vàng trái phép tại huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam. Do bị chủ thường xuyên hành hạ, đánh đập nên Thắng nẩy sinh ý định trả thù. Ban đêm, Thắng dùng mìn tự chế ném vào lán trại nơi chủ ngủ làm 02 người chết… Khi bị tuyên án tử hình, Thắng suy sụp hoàn toàn, không ăn uống, không nói chuyện… Đồng cảm với hoàn cảnh của Thắng, anh thường xuyên quan tâm, tâm sự, giúp Thắng dần chuyển biến tốt lên.
Tạm giam được khoảng 03 năm thì cũng đến ngày phải thi hành án, 3 giờ sáng ngày hôm đó, Đại úy Dưỡng vào mở cửa buồng giam, Thắng như đã chuẩn bị sẵn sàng cho giây phút đó, bình thản và hỏi anh: “Tôi chuẩn bị “đi” phải không Quản giáo?”… Đến lúc hoàn thành xong các thủ tục, khi được Tòa hỏi có nguyện vọng gì trước khi thực hiện bản án không, Thắng xin phép được gặp quản giáo Dưỡng. Thắng bước đến gần anh, nói lời cảm ơn và ôm chặt anh… Kể đến đây, mắt anh rưng rưng, chắc có lẽ trong 3 năm ở đây, anh và Thắng đã xem nhau như người thân trong gia đình.
Gần đây, số đối tượng sử dụng ma túy tổng hợp gây loạn thần hoặc nhiễm HIV/AIDS vào trại ngày càng nhiều. Một số tên có hành vi chống đối, tìm cách bỏ trốn gây ra không ít khó khăn cho cán bộ quản giáo, đặc biệt là những quản giáo nữ. Hầu như các chị rất ít thời gian chăm sóc gia đình, con cái. Khó khăn, vất vả là vậy nhưng các quản giáo nữ ở đây luôn giữ vững lập trường tư tưởng, yêu Ngành, yêu nghề, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Mỗi quản giáo luôn xác định rõ trách nhiệm của mình, lường trước những rủi ro, nguy hiểm. Để làm tốt nhiệm vụ, họ thường xuyên trang bị cho mình kiến thức nghiệp vụ chuyên sâu, nắm chắc đối tượng được giao quản lý, vận dụng các biện pháp nghiệp vụ để tuyên truyền, giáo dục và ngăn chặn các hành vi vi phạm.
Thiếu tá Nguyễn Thị Kim Hữu, cán bộ công tác tại bệnh xá của Trại Tạm giam Công an tỉnh Quảng Nam bộc bạch: “Điều nguy hiểm của những người làm công tác trong trại tạm giam không chỉ là sự chống đối của người bị giam giữ mà còn là dễ bị lây nhiễm bệnh HIV, lao phổi, da liễu... từ những can, phạm nhân mắc bệnh. Dù có nhiều nguy hiểm, khó khăn, thử thách nhưng chúng tôi vẫn trực tiếp điều trị, chăm sóc các bệnh nhân, khích lệ họ vượt qua mọi hoàn cảnh, chiến thắng bệnh tật, cải tạo tốt, sớm về với gia đình”.
Minh chứng rõ nét cho những nỗ lực của các chị trong công tác đó là năm 2017, mô hình “Nâng cao hiệu quả công tác quản lý, giáo dục, tư vấn, chăm sóc, điều trị cho những đối tượng nghiện ma túy và nhiễm HIV/AIDS” của Hội Phụ nữ Trại Tạm giam Công an tỉnh Quảng Nam được Tổng cục Chính trị Công an nhân dân tuyên dương là 1 trong 20 mô hình điển hình toàn quốc trong phong trào thi đua của phụ nữ Công an nhân dân.
Không chỉ đấu tranh với tội phạm, các cán bộ trại tạm giam còn phải đấu tranh với chính mình, có không ít trường hợp người nhà phạm nhân tìm cách mua chuộc bằng vật chất hay thậm chí là đe dọa cán bộ quản giáo và gia đình họ. Để vượt qua những cám dỗ, thủ đoạn ấy, mỗi giám thị, quản giáo vừa phải thể hiện bản lĩnh chính trị vững vàng, không tham lam vật chất, vừa phải đấu tranh kiên quyết với tội phạm và đặc biệt là phải nghiêm khắc với bản thân…