Nghề chọn người
Hơn 30 năm theo đuổi nghiệp bác sỹ pháp y, Thượng tá Đặng Sơn Đáng, Phó trưởng Phòng Cảnh sát kỹ thuật hình sự Công an tỉnh Đắk Lắk đã trực tiếp khám nghiệm, giải phẫu hơn 4.000 tử thi. Giờ những “ca khó” của ngành Pháp y tỉnh Đắk Lắk, người ta vẫn phải nhờ tới tay nghề của anh. Đơn giản là bởi kinh nghiệm và bản lĩnh trong cái nghề mổ xẻ pháp y để bắt “bệnh” của Thượng tá Đáng hiện trong lực lượng Công an tỉnh Đắk Lắk khó có ai có thể sánh bằng. Thượng tá Đáng đã giúp Công an tỉnh Đắk Lắk khám phá ra nhiều vụ án, trong có những vụ trọng án tưởng chừng như đi vào ngõ cụt. Khi được hỏi vì sao lại chọn cái nghề mới nghe đến đã cảm thấy rùng rợn này, Thượng tá Đáng chia sẻ, thú thực cũng chẳng biết đó là cái duyên hay cái nghiệp vận vào mình mà theo cái nghề “bắt bệnh cho tử thi” này.
Thượng tá Đặng Sơn Đáng sinh ở tỉnh Thái Bình. Năm 1978, anh thi đỗ vào Trường Đại học An ninh nhân dân (nay là Học viện An ninh nhân dân) tại Hà Nội; và cũng từ đây, cái nghề “bắt bệnh cho tử thi” đã “bén duyên” với anh. Thượng tá Đáng cho biết, khi mới vào trường, cứ ngỡ sau này tốt nghiệp sẽ trở thành một chiến sỹ An ninh. Tuy nhiên, khi đang chuẩn bị bước vào giữa năm học thứ nhất thì anh cùng với 20 sinh viên khác trong trường được chọn sang Học viện Quân y để đào tạo chuyên khoa Pháp y. Trong suốt thời gian đó, anh đã phải thường xuyên đến các Bệnh viện nghiên cứu giải phẫu học, xem xét kỹ từng bộ phận trên cơ thể con người và cũng nhờ đó, những kiến thức bổ ích học được ở đây đã phục vụ đắc lực cho thực tế công tác sau này.
Sau khi tốt nghiệp đại học, tháng 9/1985, đồng chí được phân công về công tác tại Phòng Cảnh sát kỹ thuật hình sự Công an tỉnh Đắk Lắk cho đến nay. Là một bác sỹ của người chết, Thượng tá Đáng phải chịu nhiều sự hy sinh, không có thời gian chăm lo cho gia đình. Do đặc thù công việc nên anh luôn phải mổ tử thi bất cứ lúc nào, có nhiều vụ khó phải đi biền biệt cả tuần mới tìm ra được câu trả lời. Không chỉ vậy, trong cuộc sống, anh cũng chịu nhiều thiệt thòi vì đặc thù công việc của mình. Anh kể, vào những ngày Tết, anh không dám tới nhà ai thăm hỏi vì sợ người ta kiêng kỵ, chỉ trừ những người rất thân trong gia đình.
Gỡ nút thắt những vụ trọng án
Nói về công việc, Thượng tá Đáng chia sẻ, kết luận nguyên nhân dẫn đến cái chết của nạn nhân chính là cơ sở khoa học góp phần giúp Cơ quan điều tra xác định khởi tố hay không khởi tố vụ án hình sự. Nếu khởi tố vụ án thì Cơ quan điều tra sẽ nhận định hướng điều tra, truy tìm hung thủ, hung khí gây án được sát hơn. Đó cũng là một trong những căn cứ vững chắc để các cơ quan chức năng xử lý vụ án chính xác, đúng pháp luật. Xác định được nguyên nhân chết cũng có nghĩa là đồng chí và đồng đội không để cho nạn nhân phải chết oan ức. Hiểu rõ tầm quan trọng của công việc đang làm nên bao năm qua, đồng chí luôn cẩn trọng khi khám nghiệm các tử thi. Dẫu là một tử thi đã thối rữa hay chỉ còn một bộ xương, mẩu xương thì mình vẫn phải tỉ mẩn tìm tòi dấu vết liên quan.
Điển hình, vào khoảng đầu tháng 11/2011, Cơ quan điều tra Công an tỉnh Đắk Lắk nhận được tin báo của người dân về việc phát hiện xác 01 bé gái dưới giếng sâu. Là người trực tiếp tham gia khám nghiệm tử thi, Thượng tá Đáng nhận định bé gái đã tử vong khoảng hơn 6 tháng trước. Tuy nhiên, việc xác định nguyên nhân tử vong hết sức khó khăn bởi hầu như thi thể nạn nhân đã bị phân hủy. Bằng kiến thức và kinh nghiệm, Thượng tá Đáng đã chọn dạ dày làm điểm đột phá bởi đó là bộ phận bị phân hủy rất chậm so với các cơ quan mềm của cơ thể. Phát hiện trong dạ dày bé gái có ít dịch mật còn sót lại, đồng chí nhận định nạn nhân bị bóp cổ chết trước khi bị ném xuống giếng bởi đây là một cơ chế phản xạ của cơ thể khi bị nghẽn đường thở. Từ nhận định của Thượng tá Đáng, các điều tra viên đã tập trung lực lượng đấu tranh với hàng trăm đối tượng trên địa bàn có mối quan hệ thân thiết với nạn nhân. Chính chi tiết ấy đã mở nút thắt, giúp Cơ quan điều tra lần theo manh mối và tìm ra thủ phạm.
Nỗi niềm trăn trở
Không chỉ là người góp phần tích cực trong việc giúp Cơ quan điều tra gỡ nút thắt, khám phá ra những vụ trọng án, bắt hung thủ phải đền tội trước pháp luật, mà trong những năm công tác, Thượng tá Đáng còn giúp giải án oan cho nhiều người vô tội. Điển hình như trong vụ việc đau lòng xảy ra tại xã Ea KMút, huyện Ea Kar vào giữa năm 2012. Theo đó, đôi vợ chồng trẻ mới cưới nhau được gần 01 năm thì cô vợ giận hờn chồng treo cổ tự tử khi đang mang thai đứa con đầu lòng. Sau khi cô vợ mất gần 03 tháng, người nhà cho rằng cô bị chính người chồng đánh đập hoặc đầu độc chết rồi dựng hiện trường giả. Người chồng đau đớn vì nỗi đau mất vợ nay lại mang tiếng giết vợ. Đau đáu trước nỗi oan của người chồng, Thượng tá Đáng là người trực tiếp đề xuất các cơ quan chức năng được khai quật tử thi để khám nghiệm. Đồng chí cũng chính là người trực tiếp khám nghiệm, lấy mẫu vật nội tạng đưa đi giám định. Kết quả sau đó cho thấy, không có tác động ngoại lực hoặc chất độc nào gây nên cái chết của người vợ trẻ ấy và người chồng khi đó mới được giải oan.
Trên đây chỉ là những vụ án trong số hàng nghìn vụ án mà Thượng tá Đáng trực tiếp tham gia. Trong những năm 1985 - 1995, khi tỉnh Đắk Lắk chưa chia tách, địa hình bị chia cắt, giao thông còn rất nhiều khó khăn trong khi quân số ít, phương tiện, trang thiết bị thiếu thốn trăm bề, Thượng tá Đáng và đồng đội phải nỗ lực rất nhiều mới hoàn thành được các yêu cầu nhiệm vụ. Có nhiều vụ tử thi phát hiện ở nơi hẻo lánh, hiểm trở, buộc phải đi bộ, có khi mất cả ngày đường…
Cứ miệt mài như thế, đến nay Thượng tá Đặng Sơn Đáng đã khám nghiệm hơn 4.000 tử thi. Những lúc rảnh rỗi, đồng chí tập trung nghiên cứu hồ sơ, kết hợp giữa lý thuyết và thực tế rồi suy luận, trao đổi với đồng nghiệp ở Viện Khoa học hình sự - Bộ Công an nhằm tự nâng cao kiến thức, trình độ. Với những đóng góp qua 40 năm công tác, Thượng tá Đặng Sơn Đáng đã được Bộ trưởng Bộ Công an trao tặng 04 Bằng khen, Bộ Tư pháp trao tặng 02 Bằng khen vì đã có những thành tích xuất sắc trong công tác. Ngoài ra, Ủy ban nhân dân tỉnh, Công an tỉnh Đắk Lắk cũng đã trao tặng hàng trăm Giấy khen các loại. Cá nhân của Thượng tá Đáng từ năm 2003 đến nay, đều được công nhận danh hiệu Chiến sỹ thi đua cấp cơ sở…