Ngày 24/8/2010, Chủ tịch nước đã ký các
Quyết định số 1406/QĐ-CTN và số
1407/QĐ-CTN đặc xá tha tù cho 17.201 phạm nhân đang chấp hành hình phạt tù và 310 người đang được hoãn, tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù, một lần nữa thể hiện và khẳng định chính sách khoan hồng của Đảng, Nhà nước, truyền thống nhân đạo của dân tộc Việt Nam đối với những người phạm tội, khuyến khích họ hối cải, chấp hành cải tạo để sớm hoàn lương, trở thành người có ích cho xã hội.
Đặc xá là thể hiện, ghi nhận kết quả cải tạo, chấp hành tốt các nội quy, quy chế của phạm nhân và cũng là sự thể hiện, ghi nhận kết quả của quá trình giáo dục, cải tạo phạm nhân ở các trại giam, trại tạm giam.
Cũng như các đợt được đặc xá đã tiến hành trước đây, khi xem xét đặc xá đều phải tuân thủ theo những nguyên tắc nhất định, đó là : Đặc xá phải được tiến hành nghiêm minh, chặt chẽ, công khai, dân chủ, đảm bảo công bằng, đúng đối tượng và đúng điều kiện đã được quy định, để tất cả các phạm nhân có đủ điều kiện đều được xem xét. Sau khi các phạm nhân được đặc xá thì các tổ chức xã hội, địa phương và gia đình cần có trách nhiệm tạo điều kiện thuận lợi để những người được đặc xá sớm hòa nhập với cộng đồng, ổn định cuộc sống, phấn đấu để trở thành người có ích cho xã hội.
Để giúp Chủ tịch nước xem xét và quyết định đặc xá được chặt chẽ, ngày 26/5/2010, Chủ tịch nước đã có Quyết định số 698/2010/QĐ-CTN thành lập Hội đồng tư vấn đặc xá do một Phó Thủ tướng Chính phủ làm Chủ tịch Hội đồng và các ủy viên là lãnh đạo của các cơ quan: Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Văn phòng Chủ tịch nước, Văn phòng Chính phủ, Bộ Ngoại giao, Bộ Tư pháp, Ủy ban Trung ương mặt trận Tổ quốc Việt Nam; trong đó Bộ Công an là cơ quan thường trực của Hội đồng.
Sau khi có quyết định của Chủ tịch nước, ngày 4/6/2010, Hội đồng tư vấn đặc xá đã có Hướng dẫn số 211/HĐTVĐX hướng dẫn cụ thể về đối tượng, điều kiện, trình tự, thủ tục tiến hành xét đặc xá năm 2010.
Căn cứ vào hướng dẫn của Hội đồng tư vấn đặc xá, Bộ Công an- cơ quan thường trực của Hội đồng đã tổ chức các hội nghị tập huấn về công tác đặc xá từ Trung ương đến các địa phương. Đồng thời các cấp, các ngành từ Trung ương tới địa phương theo chức năng, nhiệm vụ của mình đều có kế hoạch triển khai, thực hiện cụ thể.
Các trại giam đã tiến hành ngay việc rà soát hồ sơ, quán triệt, phổ biến công khai các điều kiện đặc xá đến tất cả các phạm nhân và tổ chức cho các phạm nhân thảo luận, bình xét, giới thiệu người có đủ điều kiện để đề nghị xét đặc xá.
Ngay sau khi công bố Quyết định của Chủ tịch nước về đặc xá năm 2010, các cơ quan thông tin đại chúng đã kịp thời đưa tin, tuyên truyền, giải thích về chủ trương đặc xá và các điều kiện xét đặc xá, tạo điều kiện cho mọi tầng lớp nhân dân hiểu rõ về chính sách khoan hồng của Đảng và Nhà nước, truyền thống nhân đạo của dân tộc Việt Nam.
Cũng trong thời gian này, Cơ quan thường trực Hội đồng tư vấn đặc xá đã tổ chức các đoàn công tác do các Ủy viên của Hội đồng tư vấn đặc xá làm Trưởng đoàn đi kiểm tra, đôn đốc, chỉ đạo tại các trại giam, trại tạm giam thực hiện đúng nguyên tắc, nghiêm minh, chặt chẽ, công khai, dân chủ, công bằng, đúng đối tượng đủ điều kiện xét đặc xá. Đảm bảo không để sót những người có đủ điều kiện mà không được xem xét hoặc người không đủ điều kiện lại được xem xét đặc xá.
Đặc xá tha tù năm 2010 là quyết định tha tù trước thời hạn cho những phạm nhân đang chấp hành hình phạt tù tại các trại giam, trại tạm giam và những người đang được hoãn, tạm đình chỉ chấp hành phạt tù có đủ điều kiện quy định tại Quyết định số 697/2010/QĐ-CTN của Chủ tịch nước, các hình phạt bổ sung khác như phạt tiền, cấm đảm nhiệm chức vụ…sau khi được đặc xá thì người được đặc xá vẫn phải chấp hành đầy đủ theo quy định của pháp luật.
Chính sách hình sự của Nhà nước Việt Nam đối những người phạm tội là nghiêm trị kết hợp với khoan hồng, trừng trị kết hợp với cải tạo. Hình phạt mà pháp luật hình sự của Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam áp dụng, không chỉ nhằm trừng trị người phạm tội mà còn nhằm cải tạo họ thành người có ích cho xã hội, có ý thức tuân thủ pháp luật và quy tắc xử sự của cuộc sống, ngăn ngừa họ phạm tội mới. Đồng thời đặc xá thể hiện truyền thống nhân ái, bao dung của dân tộc Việt Nam, thể hiện chính sách khoan hồng của Đảng, Nhà nước Việt Nam đối với người phạm tội bị kết án tù đã cải tạo tiến bộ, thể hiện tính ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa.
Những phạm nhân được đặc xá lần này là những người đã có hành vi vi phạm pháp luật Việt Nam và đã bị Tòa án nhân dân các cấp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam xét xử, tuyên phạt theo quy định của Bộ luật Hình sự và Bộ luật Tố tụng Việt Nam, nay họ có đủ điều kiện thì được xem xét, đặc xá. Với bản chất nhân văn của dân tộc Việt Nam và bản chất nhân đạo của pháp luật Việt Nam, đặc xá không có sự phân biệt đối xử hoặc hạn chế với bất kỳ phạm nhân nào cho dù họ là người Việt Nam hay người mang quốc tịch nước ngoài, nếu họ đủ điều kiện theo quy định đều được xét đặc xá.
Quyết định đặc xá của Chủ tịch nước đối với các phạm nhân có đủ điều kiện theo quy định còn có tác dụng khuyến khích những người bị kết án tù đang chấp hành hình phạt tại các trại giam, trại tạm giam tích cực học tập, lao động, chấp hành tốt các quy định, nội quy của trại giam, lập công chuộc tội để có thể hưởng đặc xá, sớm trở về với gia đình và cộng đồng trong thời gian tới.
Hòa nhập cộng đồng đối với người chấp hành xong hình phạt tù nói chung và người được đặc xá nói riêng là một vấn đề quan trọng. Để đạt được mục đích cuối cùng là giáo dục, cải tạo và đưa họ trở lại xã hội, trở thành người có ích, góp phần giữ vững an ninh trật tự, an toàn xã hội, phòng ngừa tái phạm. Cấp ủy, chính quyền, mặt trận tổ quốc và các đoàn thể, tổ chức xã hội, tổ chức kinh tế và mọi công dân cần quan tâm quản lý, giáo dục, giúp đỡ người được đặc xá trở về hòa nhập cộng đồng theo tinh thần Công điện số 943/CĐ-TTg, ngày 4/6/2010 của Thủ tướng Chính phủ và Hướng dẫn số 211/HĐTVĐX, ngày 4/6/2010 của Hội đồng tư vấn đặc xá.