Đề nghị bổ sung thêm nguyên tắc bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong Luật Dẫn độ

Qua thảo luận, các đại biểu đánh giá cao và cơ bản tán thành với các nội dung đã giải trình tiếp thu và cho rằng, việc Quốc hội xem xét ban hành 4 đạo luật nói trên là cần thiết và đúng thời điểm, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực tư pháp, thực hiện Nghị quyết số 59 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới.

Các đại biểu nhận định, việc thông qua các đạo luật sẽ tạo cơ sở pháp lý đồng bộ cho việc phối hợp, hỗ trợ lẫn nhau giữa Việt Nam và các quốc gia trong giải quyết các vụ án dân sự, thương mại, lao động, cạnh tranh, hình sự, cũng như hỗ trợ công tác dẫn độ, chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, xử lý tang vật, góp phần thúc đẩy quan hệ đầu tư, thương mại và đấu tranh phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia trong bối cảnh hiện nay.

Luật được nhiều đại biểu góp ý nhất là dự án Luật Dẫn độ. Cụ thể, đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh (đoàn Khánh Hoà) cho rằng, dự thảo Luật Dẫn độ đã cụ thể hóa và khái quát hầu hết những vấn đề liên quan đến dẫn độ. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị làm rõ quy định về việc xử lý tài sản của người bị dẫn độ (tức là người phạm tội hoặc người bị kết án hình sự) trong trường hợp tài sản của họ đang ở quốc gia được yêu cầu dẫn độ.

Đại biểu nêu ví dụ, khi dẫn độ một người Việt Nam đang ở nước ngoài về nước, thì tài sản của người đó có bắt buộc chuyển từ nước ngoài về Việt Nam hay không và thủ tục đề nghị nước ngoài chuyển giao tài sản của người bị dẫn độ về Việt Nam được thực hiện như thế nào. Đại biểu cũng cho rằng, người bị yêu cầu dẫn độ có thời gian sinh sống tại nước được yêu cầu dẫn độ thường có tài sản, trong đó có thể là tài sản hợp pháp hoặc tài sản do phạm tội mà có. Vì vậy, đại biểu đề nghị cần bổ sung quy định này trong dự thảo luật để xử lý phù hợp với thực tiễn.

Đại biểu Dương Khắc Mai đề nghị bổ sung nguyên tắc nhân đạo nhằm đảm bảo quyền con người và phù hợp với điều ước quốc tế về quyền con người mà Việt Nam là thành viên. Đây cũng là bước thực hiện Hiến pháp năm 2013, đặc biệt là các Điều 14,16 và 20 về đảm bảo quyền con người, quyền công dân. 

Cụ thể, đại biểu đề nghị bổ sung thêm Điểm c, Khoản 2, Điều 4 như sau: Thực hiện dẫn độ trong trường hợp có căn cứ xác định người bị yêu cầu dẫn độ có nguy cơ bị tra tấn hoặc bị trừng phạt vô nhân đạo, hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự, xử lý vì lý do chính trị, tôn giáo, dân tộc.

Cũng cùng quan điểm này, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TP Hồ Chí Minh) cũng bày tỏ đồng tình cao với sự cần thiết ban hành Luật Dẫn độ, bởi đây là một bước tiến quan trọng trong tiến trình hoàn thiện thể chế pháp lý về hợp tác tư pháp quốc tế.

“Lần đầu tiên, hoạt động dẫn độ được điều chỉnh bởi một đạo luật độc lập, có tính khoa học, thay vì chỉ là một chương trong Luật Tương trợ tư pháp hiện hành. Việc này không chỉ bảo đảm tính chủ quyền pháp lý quốc gia mà còn khẳng định trách nhiệm quốc tế và năng lực luật hóa các cam kết quốc tế của Việt Nam” – đại biểu nhấn mạnh. Đồng thời, đề nghị bổ sung thêm nguyên tắc bảo đảm quyền con người, quyền công dân vì đây không chỉ là yêu cầu chính trị, pháp lý mà còn là chuẩn mực quốc tế mà Việt Nam đang thực hiện theo Hiến pháp năm 2013 và Công ước chống tra tấn.

Nguyên tắc nhân đạo cần được hiến định trong Luật Dẫn độ để khẳng định hợp tác tư pháp quốc tế của Việt Nam là hợp tác có điều kiện, có giới hạn và lấy con người làm trung tâm. Đại biểu cũng đề nghị bổ sung thêm căn cứ tình trạng sức khỏe đặc biệt hoặc bệnh hiểm nghèo của người bị yêu cầu dẫn độ để thể hiện chính sách nhân đạo. Đồng thời, điều này phù hợp với thông lệ của Liên Hợp Quốc về quyền con người trong dẫn độ và tị nạn.

“Dự thảo Luật Dẫn độ là đạo luật thể hiện rõ tầm nhìn chiến lược, vừa bảo vệ chủ quyền quốc gia vừa hội nhập quốc tế có trách nhiệm, vừa nhân đạo và hiện đại trong quản trị công lý. Tôi tin tưởng rằng khi luật được thông qua sẽ trở thành công cụ pháp lý minh bạch, khả thi và có giá trị thực tiễn cao trong giai đoạn hội nhập mới” – đại biểu nhấn mạnh.