Xây dựng lực lượng Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ cách mạng trong từng thời kỳ

     Để bảo vệ vững chắc an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, giữ vững ổn định chính trị - xã hội, phục vụ công cuộc xây dựng và phát triển đất nước đòi hỏi lực lượng Công an phải thường xuyên tăng cường xây dựng lực lượng vững mạnh toàn diện theo hướng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại.
     Quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng về xây dựng lực lượng Công an nhân dân cách mạng, Đảng ủy Công an Trung ương, lãnh đạo Bộ Công an tập trung lãnh đạo xây dựng lực lượng cách mạng của dân, do dân và vì dân theo hướng vững mạnh toàn diện cả về chính trị, tư tưởng, tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ, luôn thể hiện bản chất cách mạng của giai cấp công nhân. Từ đó, đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai thực hiện đồng bộ, có hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, khâu đột phá là xây dựng Đảng, xây dựng lực lượng, coi đây là nhiệm vụ then chốt, có ý nghĩa quyết định hàng đầu đối với việc thực hiện thắng lợi nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự.
     - Xây dựng Công an nhân dân cách mạng: Lực lượng Công an tập trung xây dựng lực lượng mang bản chất giai cấp công nhân, mang tính nhân dân, dân tộc sâu sắc; thể hiện bản lĩnh chính trị của Công an nhân dân Việt Nam, trung thành tuyệt đối với chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, với Đảng, chế độ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Lực lượng Công an nhân dân luôn xác định xây dựng lực lượng Công an cách mạng là mục tiêu đầu tiên và quan trọng nhất. Quá trình xây dựng, chiến đấu và trưởng thành đã chứng minh, xây dựng lực lượng Công an cách mạng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, nhất là trong bối cảnh nguy cơ “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” diễn biến phức tạp, được xác định là một trong những nguy cơ đe dọa sự tồn vong của Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa; các thế lực thù địch đẩy mạnh hoạt động phá hoại tư tưởng, thực hiện mục tiêu “phi chính trị hóa” lực lượng vũ trang .
     Công tác xây dựng lực lượng Công an nhân dân cách mạng xoay quanh nội dung giáo dục là chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; tuyệt đối trung thành với sự nghiệp cách mạng của Đảng, với Tổ quốc và Nhân dân; truyền thống yêu nước, ý chí chiến đấu, nâng cao tinh thần cảnh giác cách mạng, tăng cường mối quan hệ gắn bó máu thịt với nhân dân. Trong bất kỳ hoàn cảnh nào, Công an nhân dân luôn tỏ rõ bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Thực hiện nghiêm túc Sáu điều Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy Công an nhân dân; rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống lành mạnh, trong sạch; sẵn sàng khắc phục mọi khó khăn, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao; chống quan điểm đa nguyên, đa đảng và những tư tưởng vị kỷ, thực dụng; ngăn ngừa những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, khắc phục những biểu hiện giảm sút ý chí chiến đấu, hữu khuynh, né tránh, làm việc trung bình chủ nghĩa, vô cảm, xa rời nhân dân.
     Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, Nha Công an và các Sở, Ty đã tổ chức sinh hoạt chính trị để học tập các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, nhất là tác phẩm Kháng chiến nhất định thắng lợi của đồng chí Trường Chinh và Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng. Cũng trong thời gian này, cùng với chủ trương chung của Đảng, Công an các cấp chỉnh đốn tổ chức Đảng, chỉnh huấn và báo cáo lý lịch. Trong chỉnh huấn, cán bộ, đảng viên trong Công an đã học tập nắm vững đường lối, chủ trương của Đảng, trên cơ sở nghiên cứu các chỉ thị, nghị quyết của Trung ương, từng cán bộ, nhân viên công an tự liên hệ kiểm điểm lập trường, tư tưởng, quan điểm và phẩm chất đạo đức... của bản thân và đề ra biện pháp sửa chữa khuyết điểm, phát huy ưu điểm. 
     Thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Công an nhân dân ở miền Bắc tổ chức các đợt chỉnh huấn phê bình, tự phê bình để nâng cao giác ngộ xã hội chủ nghĩa, trau dồi đạo đức cách mạng, đấu tranh phê phán chủ nghĩa cá nhân; đồng thời thường xuyên tổ chức các đợt sinh hoạt chính trị để nghiên cứu, quán triệt các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, nhất là Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng và các Nghị quyết số 39-NQ/TW về việc tăng cường đấu tranh chống các bọn phản cách mạng để phục vụ tốt công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh nhằm thực hiện hòa bình thống nhất nước nhà và Nghị quyết số 40-NQ/TW của Bộ Chính trị về vấn đề củng cố và tăng cường lực lượng công an.
     Sau khi đất nước thống nhất, cả nước đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội, Công an các địa phương, đơn vị đã tổ chức các đợt sinh hoạt chính trị trong các chi bộ Đảng và các tổ chức quần chúng để nghiên cứu các nghị quyết của Đảng và Nhà nước; đặc biệt là học tập, quán triệt nghị quyết các Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng vào công tác công an, đồng thời tiến hành chỉnh huấn, chỉnh quân trong công an. Bồi dưỡng cho cán bộ, chiến sĩ công an về đường lối, chính sách của Đảng, nâng cao trình độ lý luận, đồng thời củng cố và tăng cường lập trường, tư tưởng, quan điểm và đạo đức cách mạng của lực lượng Công an nhân dân.
     Đi đôi với việc tổ chức sinh hoạt chính trị và chỉnh huấn, lực lượng Công an còn mở nhiều lớp tập huấn cho cán bộ, chiến sĩ nắm vững yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự trong từng giai đoạn cách mạng; quán triệt sâu sắc đường lối đổi mới theo Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng, Bộ luật tố tụng hình sự và Điều lệnh nội vụ Công an nhân dân... Công tác này đã góp phần nâng cao lập trường tư tưởng, bản lĩnh chính trị, kiến thức pháp luật, năng lực chuyên môn nghiệp vụ, ý thức tổ chức kỷ luật, tác phong chiến đấu và đặc biệt là quan điểm của Đảng về đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa cho cán bộ, chiến sĩ công an. 
     Xây dựng lực lượng Công an nhân dân về chính trị, tư tưởng cũng là quá trình phát động và đẩy mạnh phong trào học tập, thực hiện Sáu điều của Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy cán bộ, chiến sĩ công an; giáo dục phát huy truyền thống tốt đẹp của lực lượng Công an nhân dân. Sáu điều Bác dạy Công an nhân dân có nội dung phong phú, sâu sắc, mang đầy đủ ý nghĩa cách mạng và khoa học, lý luận và thực tiễn, thể hiện cả phẩm chất và năng lực của cán bộ, chiến sĩ công an cách mạng. Phát động phong trào học tập và thực hiện Sáu điều Bác Hồ dạy Công an nhân dân đã trở thành một biện pháp độc đáo, nổi bật của quá trình xây dựng lực lượng Công an nhân dân về chính trị, tư tưởng. Qua phong trào đã giáo dục, rèn luyện cán bộ, chiến sĩ công an phấn đấu vươn lên hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và Nhân dân giao phó.
     Trong các nhiệm kỳ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI (tháng 2/2011), lần thứ XII (tháng 1/2016) và Đại hội lần thứ XIII của Đảng (tháng 1/2021) công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống cho cán bộ, chiến sĩ phòng, chống suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong lực lượng Công an được tiến hành thường xuyên, đạt nhiều kết quả quan trọng. Nội dung giáo dục luôn bám sát tình hình nhiệm vụ cách mạng; hình thức đa dạng, phong phú với nhiều biện pháp nên đã mang lại hiệu quả cao. Việc tổ chức học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, quán triệt phổ biến các nghị quyết, chỉ thị của Đảng được gắn kết chặt chẽ với học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với thực hiện phong trào, cuộc vận động “Công an nhân dân học tập, thực hiện Sáu điều Bác Hồ dạy”, thi đua “Vì an ninh Tổ quốc”, xây dựng phong cách người Công an nhân dân bản lĩnh, nhân văn, vì nhân dân phục vụ... Đồng thời thực hiện nghiêm túc Quy định số 08-QĐi/TW “Về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương”; Quy định số 01-QĐi/ĐUCA-X03 “Về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Ban Thường vụ, Ủy viên Đảng ủy Công an Trung ương, Ủy viên Thường vụ và người đứng đầu Công an các đơn vị, địa phương”. Công tác giáo dục, bồi dưỡng lý luận chính trị từng bước được đổi mới về nội dung và hình thức. Công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong Công an nhân dân, phòng, chống suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong Công an được đổi mới hình thức ngày càng phong phú hơn, tạo sự chuyển biến tích cực về tu dưỡng phẩm chất chính trị, đạo đức lối sống và tinh thần trách nhiệm trong công tác. 
    Được Đảng, lãnh đạo Bộ Công an quan tâm xây dựng về chính trị, tư tưởng, thường xuyên gắn với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, phòng, chống suy thoái “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, nên tuyệt đại bộ phận cán bộ, chiến sĩ công an có bản lĩnh chính trị vững vàng; chủ động khắc phục khó khăn; tu dưỡng, rèn luyện theo Sáu điều Bác Hồ dạy, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.
   Trong thực tiễn công tác, chiến đấu đã có hàng vạn cán bộ, chiến sĩ công an dũng cảm chiến đấu, hy sinh, bị thương khi làm nhiệm vụ, là những tấm gương sáng về đạo đức cách mạng. Những chiến công oanh liệt, những cống hiến, hy sinh của lớp lớp cán bộ, chiến sĩ công an đã được Đảng, Nhà nước và Nhân dân ghi nhận, góp phần tô thắm truyền thống vẻ vang của lực lượng Công an và để lại hình ảnh đẹp về người cán bộ, chiến sĩ công an trong lòng nhân dân.
     - Xây dựng lực lượng Công an chính quy: Lực lượng Công an đã xây dựng và thực hiện những nguyên tắc, quy chế tạo sự tập trung, thống nhất về chính trị, tổ chức chỉ đạo, chỉ huy, đảm bảo hoạt động của lực lượng Công an có tính tổ chức, kỷ luật, hiệu quả. Bám sát các nhiệm vụ chính trị trong từng thời kỳ, lực lượng Công an đã xây dựng tổ chức bộ máy tập trung, thống nhất, tinh gọn, khoa học theo hướng chuyên sâu. Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng tổ chức được quy định rõ ràng, khoa học, điều chỉnh phù hợp; có hệ thống điều lệnh nội vụ, nội quy, chế độ công tác nghiêm minh, chặt chẽ; cán bộ, chiến sĩ có ý thức tổ chức kỷ luật, tinh thần tự giác cao, trang phục đồng bộ, thống nhất, thuận lợi cho yêu cầu công tác, chiến đấu và sinh hoạt.
     Trong các giai đoạn cách mạng, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, lực lượng Công an dần hoàn thiện về tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ, qua đó nâng cao hiệu quả công tác công an, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội.
     Ngay sau khi thành lập và kiện toàn theo các quy định của Chính phủ, tổ chức bộ máy công an được chia theo ba cấp: Công an toàn quốc, Công an kỳ, Công an tỉnh. Giai đoạn này, tổ chức bộ máy của lực lượng Công an đã thực hiện theo hướng kiện toàn Nha, củng cố Ty, đơn giản Khu, Sở. Từ đó hình thành các lĩnh vực công tác chuyên sâu: lực lượng Bảo vệ chính trị, lực lượng Trị an hành chính, lực lượng Chấp pháp, Cảnh vệ, Cơ quan văn phòng.
     Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, để tăng cường vai trò của lực lượng Công an nhân dân trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, ngày 16/2/1953, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 141/SL về việc đổi Nha Công an thuộc Bộ Nội vụ thành Thứ bộ Công an. Từ ngày 27 đến ngày 29/8/1953, Hội đồng Chính phủ họp, quyết định đổi Thứ bộ Công an thành Bộ Công an trực thuộc Chính phủ. Đây là bước phát triển mới đặc biệt quan trọng, giúp lực lượng Công an nhân dân ngày càng vững mạnh, góp phần quan trọng vào sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc Việt Nam.
     Bước vào thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và chống Mỹ, cứu nước ở miền Nam, Đảng chủ trương xây dựng và kiện toàn lực lượng Công an thành công cụ sắc bén để tăng cường chuyên chính. Nghị định số 132/CP của Chính phủ năm 1961 và Nghị định sửa đổi số 32/CP năm 1973 về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy công an đã bước đầu chính quy hóa bộ máy, tổ chức công an; củng cố, tăng cường chất lượng đội ngũ cán bộ công an các cấp. Từ đây, các lực lượng An ninh, Cảnh sát, Công an nhân dân vũ trang, các lực lượng tham mưu, tổ chức cán bộ, hậu cần, trường công an được kiện toàn một bước. Ở miền Nam, tổ chức công an được lập và chỉ đạo phù hợp với đặc điểm chiến trường từng thời kỳ.
     Khi đất nước thống nhất đi lên chủ nghĩa xã hội, thực hiện các nghị quyết chuyên đề của Bộ Chính trị, Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng (tháng 12/1986), tổ chức công an từ Trung ương đến địa phương đã được xây dựng theo hướng: Chú trọng chất lượng, tập trung, thống nhất, chuyên sâu, bảo đảm lãnh đạo tập thể, chỉ huy thống nhất, nhanh chóng kịp thời, sắc bén, vừa làm đầy đủ chức năng, nhiệm vụ, phục vụ đắc lực sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng và chính quyền các cấp; vừa là lực lượng vũ trang thường trực chiến đấu có hiệu lực, đạt hiệu quả cao. Các chủ trương của Đảng đã được cụ thể hóa bằng các Nghị định số 250/CP (tháng 6/1981), số 11/CP (tháng 1/1989) bổ sung sửa đổi Nghị định số 250/CP, số 37/CP (năm 1998), số 136/2003/NĐ-CP, số 77/2009/NĐCP, số 106/2014/NĐ-CP của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ và tổ chức Công an nhân dân từ Trung ương đến phường, xã. Về cơ bản, cơ cấu tổ chức của Bộ Công an gồm có: cơ quan Bộ Công an và Công an các địa phương. Trong đó, cơ quan Bộ Công an gồm các tổ chức giúp Bộ trưởng thực hiện chức năng quản lý nhà nước (theo Nghị định số 106/2014/NĐ-CP là 6 Tổng cục, 2 Bộ Tư lệnh) và các tổ chức sự nghiệp thuộc Bộ.

  Từ sau khi được thành lập, Bộ Công an đã nhiều lần cải cách, sửa đổi mô hình tổ chức và cơ chế vận hành bộ máy, xác định rõ hơn chức năng, nhiệm vụ, tăng cường tổ chức bộ máy và các đơn vị nghiệp vụ. Kế thừa có chọn lọc ưu điểm của tổ chức bộ máy từ đó đến nay, Bộ Công an đã gương mẫu, tiên phong trong việc thực hiện chủ trương của Đảng về đổi mới, sắp xếp lại tổ chức bộ máy, bằng việc nghiên cứu, đề xuất Chính phủ ban hành Nghị định số 01/2018/ NĐ-CP ngày 6/8/2018 quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Công an. 

    Đến ngày 16/3/2022, Bộ Chính trị phê duyệt và ban hành Nghị quyết số 12-NQ/TW “về đẩy mạnh xây dựng lực lượng CAND thật sự trong sạch, vững mạnh, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới”. Đảng ủy Công an Trung ương sau đó ban hành Kế hoạch số 118 và Bộ Công an ban hành, triển khai thực hiện Đề án số 19 “về tiếp tục kiện toàn tổ chức bộ máy bên trong của Công an đơn vị, địa phương tinh, gọn, mạnh”.

   Ngày 11/1/2025 Bộ Công an trình Đề án số 25 và đã được Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương, Quốc hội, Chính phủ đồng ý tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy Công an địa phương, kết thúc hoạt động Công an cấp huyện và tiếp nhận một số nhiệm vụ từ các bộ, ngành phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của Bộ Công an. Theo đó, ngày 18/2/2025 Chính phủ ban hành Nghị định số 02/2025/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức Bộ Công an, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/3/2025.

   Đến nay, tổ chức bộ máy CAND được sắp xếp từ 4 cấp thành 3 cấp; bố trí Công an địa phương theo 2 cấp, không tổ chức Công an cấp huyện; điều chỉnh phương châm "tỉnh mạnh, huyện toàn diện, xã bám cơ sở" sang "tỉnh toàn diện; xã vững mạnh, bám cơ sở”; đã hoàn thành việc tiếp nhận và triển khai 5 nhiệm vụ mới từ các bộ, ngành về Bộ Công an.

Đây là một bước đột phá quan trọng, nhằm tăng cường sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp, toàn diện của Đảng đối với Công an nhân dân, sắp xếp tổ chức bộ máy Công an nhân dân phù hợp, đồng bộ, tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả theo hướng “tỉnh toàn diện, xã vững mạnh, bám cơ sở”, làm cơ sở cho việc điều chỉnh, bố trí lại lực lượng và thực hiện tinh giản biên chế; giảm tầng nấc trung gian; bảo đảm tính Đảng, tính nhân dân sâu sắc, tăng cường kỷ cương, kỷ luật, kế thừa và phát huy những ưu điểm của các tổ chức, bộ máy trong lịch sử ngành Công an. Những kết quả đạt được trong sắp xếp tổ chức, bộ máy thể hiện rõ quyết tâm, nỗ lực của Đảng ủy Công an Trung ương, Bộ Công an và toàn lực lượng trong thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước về tinh gọn tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế; khẳng định sức mạnh và uy tín của lực lượng Công an nhân dân, được Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các địa phương đồng tình, ủng hộ.
     Qua các giai đoạn cách mạng, lực lượng Công an có sự thay đổi về chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức bộ máy nhưng luôn thể hiện sự trung thành với Tổ quốc, với sự nghiệp cách mạng, khẳng định truyền thống tốt đẹp, bản chất cách mạng, sức chiến đấu kiên cường của một lực lượng vũ trang trọng yếu, “thanh bảo kiếm” bảo vệ Đảng, Nhà nước và Nhân dân. Cùng với đó, các tổ chức đảng trong Công an được quan tâm xây dựng, không ngừng phát triển. Từ một chi bộ trực thuộc Đảng bộ Dân chính Đảng Trung ương, đến nay đã phát triển lớn mạnh thành Đảng bộ Công an Trung ương đặt dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng. Đó là quá trình hoàn thiện về bộ máy tổ chức, cơ chế lãnh đạo của các tổ chức đảng trong Công an. Đồng thời, khẳng định vai trò lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với sự nghiệp bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội và xây dựng lực lượng Công an nhân dân.
     - Xây dựng lực lượng Công an tinh nhuệ: Được Đảng, Nhà nước quan tâm chỉ đạo, đến nay lực lượng Công an đã cơ bản xây dựng được đội ngũ cán bộ, chiến sĩ vững mạnh về mọi mặt, có trình độ tri thức toàn diện và chuyên sâu trong lĩnh vực công tác được phụ trách; có năng khiếu và bản lĩnh nghề nghiệp; nắm vững pháp luật, tinh thông nghiệp vụ, sử dụng thành thạo các biện pháp công tác và các phương tiện được trang bị. Có kiến thức khoa học - kỹ thuật cần thiết; sử dụng thành thạo ngoại ngữ trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng; có khả năng thích ứng cao, tiếp thu nhanh tri thức mới theo kịp sự biến đổi của tình hình, nhiệm vụ bảo đảm an ninh, trật tự; có khả năng nghiên cứu, nắm tình hình, phân tích, dự báo tình hình phục vụ công tác. Có tinh thần cảnh giác cao, giữ bí mật; mưu trí, sáng tạo; có khả năng tổng kết thực tiễn và nâng cao hiệu quả công tác, chiến đấu. Do vậy, đã tạo nên chất lượng tổng hợp, toàn diện của lực lượng Công an nhân dân, tạo nên sức mạnh và hiệu quả trong công tác và chiến đấu, bảo đảm khả năng đấu tranh chống các thế lực thù địch và các loại tội phạm có hiệu quả, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo đảm an ninh, trật tự trong mọi điều kiện, hoàn cảnh.
    Lãnh đạo Bộ Công an tập trung xây dựng những đơn vị chiến đấu đặc thù, những lực lượng chiến đấu mũi nhọn, đủ khả năng trấn áp tội phạm, luôn giành thế chủ động trong công tác phòng ngừa, đấu tranh với các thế lực thù địch và các loại tội phạm nguy hiểm cũng như các mặt công tác khác của lực lượng Công an. Hiện nay, Bộ Công an đóng vai trò tiên phong, đi đầu trong đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả theo phương châm “tỉnh toàn diện, xã vững mạnh, bám cơ sở”, trong đó xác định vấn đề then chốt là xây dựng đội ngũ cán bộ công an tinh về chất lượng, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ mới đặt ra đối với từng cấp công an.
     Xác định rõ lĩnh vực xây dựng lực lượng Công an có tính đặc thù của mỗi quốc gia, đòi hỏi phải tự nghiên cứu, đào tạo, do đó lãnh đạo Bộ Công an luôn quan tâm đến công tác giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện cán bộ, chiến sĩ công an về mọi mặt, bảo đảm phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ của từng cấp công an. Nếu như trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp chỉ có Trường Công an Trung cấp thì đến nay hệ thống các trường công an được quy hoạch phù hợp với thực tiễn công tác gồm 12 trường (4 học viện, 4 trường đại học, 3 trường cao đẳng và 1 trường văn hóa); chuyển từ tập trung đào tạo trung cấp và sơ cấp sang tập trung đào tạo cao đẳng, đại học và sau đại học. Hệ thống các trường Công an nhân dân đã tích cực hội nhập, khẳng định vị trí, vai trò trong hệ thống giáo dục quốc dân. 
     Trong những năm qua, công tác giáo dục, đào tạo trong Công an nhân dân đã có bước phát triển mới, đạt được nhiều thành tựu quan trọng, từng bước phù hợp với tiến trình đổi mới chung của nền giáo dục quốc dân. Chất lượng giáo dục toàn diện được nâng cao, không chỉ đáp ứng yêu cầu của lực lượng Công an mà còn mở rộng giáo dục, đào tạo đáp ứng nhu cầu của xã hội. Hệ thống các trường Công an nhân dân đáp ứng ngày càng tốt yêu cầu công tác, chiến đấu và xây dựng lực lượng Công an nhân dân. Nội dung chương trình đào tạo, phương pháp giảng dạy tiếp tục được đổi mới theo hướng nâng cao tính chủ động và năng lực tự học, tự nghiên cứu của học viên, bảo đảm tính khoa học và phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Công tác đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng thường xuyên phát triển cả về quy mô và hình thức. Đội ngũ cán bộ giảng viên, giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục được tăng cường về số lượng và chất lượng. Điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học được cải thiện theo hướng hiện đại, đồng bộ. Quan hệ hợp tác về đào tạo với các cơ sở đào tạo của cán bộ, ngành ngày càng mở rộng; công tác hợp tác quốc tế về đào tạo ngày càng đa dạng, phong phú và có hiệu quả.
     Công tác xây dựng và hoàn thiện lý luận công an được Bộ Công an quan tâm. Năm 1993, Bộ Nội vụ (nay là Bộ Công an) đã ban hành Chỉ thị số 13/CT-BNV về công tác lý luận Công an nhân dân. Trên cơ sở đó, lý luận Công an nhân dân đã có bước phát triển mạnh mẽ, trở thành vũ khí sắc bén của lực lượng Công an nhân dân, phục vụ sự nghiệp bảo vệ an ninh, trật tự. Tiếp đó, năm 2012, Đảng ủy Công an Trung ương ban hành Nghị quyết số 08-NQ/ĐUCA, Bộ Công an ra Chỉ thị số 05/CT-BCA-V21 về công tác lý luận Công an nhân dân trong tình hình mới; thành lập Hội đồng Lý luận Bộ Công an; kiện toàn các cơ quan nghiên cứu, tạo bước chuyển biến mạnh trong nhận thức và thực tiễn công tác lý luận Công an nhân dân. Năm 2014, Đảng ủy Công an Trung ương ban hành Nghị quyết số 16-NQ/ĐUCA, Bộ Công an ban hành Chỉ thị số 02/CT-BCA-V21 về công tác khoa học công an. Đến nay, lực lượng Công an nhân dân đã có hệ thống lý luận phát triển phong phú, toàn diện trên các lĩnh vực bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội. Sự phát triển của lý luận Công an nhân dân là một trong những yếu tố quan trọng góp phần nâng cao hiệu quả công tác của lực lượng Công an nhân dân.
     - Xây dựng lực lượng Công an nhân dân từng bước hiện đại: Quá trình phát triển, lực lượng Công an nhân dân được xây dựng theo định hướng bắt kịp với sự phát triển của thời đại; tích cực chủ động nghiên cứu, ứng dụng khoa học - công nghệ và trang bị phương tiện hiện đại phục vụ công tác, chiến đấu. Thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, lực lượng khoa học kỹ thuật công an đã có những đóng góp đáng kể vào thắng lợi của cuộc kháng chiến. Đó là những đóng góp trong việc bảo đảm thông tin liên lạc, phục vụ chỉ huy, chỉ đạo và tổ chức công tác điện đài góp phần bắt, tiêu diệt nhiều toán gián điệp biệt kích xâm nhập miền Bắc, thu nhiều phương tiện, vũ khí của địch. Trong giai đoạn này, nhiều cán bộ được đào tạo từ các nước Liên Xô, Đông Âu đã tiến hành nghiên cứu trên nhiều lĩnh vực khoa học hiện đại như: sinh học phân tử, quang học, linh kiện quang điện, máy tính điện tử. Được lãnh đạo Bộ quan tâm sớm phát triển ngành kỹ thuật mũi nhọn như kỹ thuật máy tính điện tử, nên sau ngày giải phóng, lực lượng Công an đã có đủ cán bộ khoa học tiếp thu, khai thác có hiệu quả trung tâm máy tính với nhiều dữ liệu quan trọng của chính quyền Sài Gòn, phục vụ công tác an ninh đồng thời phục vụ yêu cầu quan trọng của Đảng và Nhà nước. 
     Những năm gần đây, sự phát triển của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư tác động sâu rộng đến toàn bộ đời sống xã hội, do vậy vấn đề hiện đại hóa lực lượng Công an nhân dân là mục tiêu quan trọng. Để nhanh chóng nắm bắt, tiếp thu và ứng dụng công nghệ hiện đại trong công tác, chiến đấu, lãnh đạo Bộ Công an quan tâm đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công an có đủ năng lực, trình độ, tri thức, nhất là kiến thức về khoa học - kỹ thuật, công nghệ để làm chủ và quản lý, sử dụng thành thạo, phục vụ nhiệm vụ, yêu cầu trong tình hình mới. Đồng thời tăng cường nghiên cứu, phát triển, ứng dụng thành tựu khoa học - kỹ thuật, công nghệ tiên tiến, hiện đại trong các mặt công tác công an, nhất là công nghệ số, tự động hóa, trí tuệ nhân tạo; ưu tiên đầu tư cơ sở vật chất, trang bị phương tiện cho Công an cơ sở (xã, phường, thị trấn), các đơn vị trực tiếp đấu tranh phòng, chống tội phạm; hiện đại hóa một số lực lượng như lực lượng Tình báo, lực lượng An ninh, tập trung vào an ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Kỹ thuật nghiệp vụ; lực lượng Cảnh sát, tập trung vào Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy, Cảnh sát giao thông, Cảnh sát phòng, chống tội phạm về ma túy, Cảnh sát hình sự, Cảnh sát cơ động, Kỹ thuật hình sự; Cơ yếu... Do vậy, khoa học - kỹ thuật và công nghệ của Công an nhân dân có những bước phát triển mạnh, cơ sở vật chất, hạ tầng kỹ thuật được cải thiện; năng lực nghiên cứu, ứng dụng chuyển giao khoa học - công nghệ trên các lĩnh vực mũi nhọn được nâng cao, từng bước tiếp cận tiến độ khoa học, công nghệ của khu vực và thế giới; chủ động nghiên cứu, ứng dụng công nghệ trong tác chiến điện tử, chủ động phòng ngừa nghiệp vụ, đấu tranh có hiệu quả với các âm mưu, hoạt động chống phá Đảng, Nhà nước và các hành vi phạm pháp. Công nghiệp an ninh có bước phát triển quan trọng, đáp ứng được điều kiện cơ bản cho các cơ sở nghiên cứu, sản xuất, bước đầu trang bị được phương tiện kỹ thuật nghiệp vụ, công cụ hỗ trợ cho công tác, chiến đấu.
     Những kết quả quan trọng trong xây dựng lực lượng Công an nhân dân trong 80 năm qua đã đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, đồng thời là tiền đề vững chắc để phấn đấu năm 2030 xây dựng Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại theo Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng.