An ninh điều tra (ANĐT) là một lực lượng nghiệp vụ trong ngành Công an và là cơ quan điều tra theo tố tụng hình sự của lực lượng An ninh, được tổ chức theo 2 cấp: Cơ quan ANĐT Bộ Công an và cơ quan ANĐT Công an các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Đây là lực lượng trực tiếp sử dụng biện pháp pháp luật để điều tra các tội phạm xâm phạm an ninh quốc gia (XPANQG) và tội phạm khác theo thẩm quyền được giao; là lực lượng mở đầu giai đoạn đấu tranh công khai, trực diện, cũng là lực lượng đảm nhận vai trò kết thúc của cuộc đấu tranh, trấn áp tội phạm.
Lực lượng ANĐT ra đời ngay sau Cách mạng Tháng 8/1945 có tiền thân từ lực lượng trinh sát chính trị - Công an Việt Nam. Ngày 31/12/1951, Hội nghị Công an toàn quốc lần thứ 6 đã ra Nghị quyết về tổ chức ngành Công an, trong đó ở Nha Công an Trung ương thành lập Phòng Chấp pháp thuộc Ty Bảo vệ chính trị; ở Công an Liên khu thành lập Ban Chấp pháp thuộc Phòng Bảo vệ chính trị, với nhiệm vụ “bắt, hỏi cung đối tượng của các vụ án do thám, phản động”. Đây là những tổ chức chuyên trách điều tra án XPANQG đầu tiên và là tổ chức tiền thân của lực lượng ANĐT trong CAND ngày nay. Vì vậy, ngày 31/12 đã được lãnh đạo Bộ Công an chính thức lấy là Ngày truyền thống của lực lượng ANĐT.
Trải qua 60 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, lực lượng ANĐT luôn khẳng định được vị trí là một trong những đơn vị nòng cốt của lực lượng An ninh trong đấu tranh, trấn áp các loại tội phạm XPANQG và đã hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được Đảng, Nhà nước và các ngành Công an giao phó, góp phần quan trọng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc qua các thời kỳ.
Ngay từ khi chính quyền cách mạng ra đời và trong kháng chiến chống thực dân Pháp, hoạt động ANĐT cùng với các hoạt động khác của lực lượng an ninh đã đập tan nhiều âm mưu, hoạt động chống phá của bọn gián điệp, Việt gian phản động, góp phần bảo vệ chính quyền non trẻ và kháng chiến thắng lợi.
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, lực lượng ANĐT cùng với các lực lượng nghiệp vụ đã phối hợp điều tra khám phá nhiều vụ án lớn về chính trị, như các vụ bạo loạn, hoạt động phỉ, nhen nhóm tổ chức nhằm lật đổ chính quyền, do bọn phản động lợi dụng dân tộc, lợi dụng tôn giáo gây ra, đã bắt giữ hàng trăm tên đưa ra xử lý phục vụ tốt yêu cầu chính trị.
Trên lĩnh vực đấu tranh chống gián điệp và gián điệp biệt kích, lực lượng ANĐT đã thực sự trở thành một trong những lực lượng chủ công, đã quán triệt tư tưởng liên tục tiến công, khai thác triệt để nhằm mở rộng, phát hiện đầu mối mới, vụ án mới phục vụ cho công tác đấu tranh làm thất bại hoạt động của bọn gián điệp ở miền Bắc và khu giới tuyến tạm thời. Đối với các chuyên án gián điệp biệt kích, lực lượng ANĐT đã cùng các lực lượng trinh sát an ninh khác, hoạt động đánh địch ở vùng núi, biên giới để đón bắt, khai thác tại chỗ các toán gián điệp biệt kích, tổ chức công tác nghiệp vụ đánh lại địch, góp phần quan trọng làm thất bại cuộc chiến tranh gián điệp và gián điệp biệt kích của Mỹ - ngụy.
Lực lượng ANĐT trong an ninh miền Nam đã tham gia đấu tranh, khai thác số an ninh, tình báo ngụy, phát hiện nhiều tin tức, tài liệu có giá trị phục vụ các kế hoạch bảo vệ căn cứ, tấn công địch trên các chiến trường. Chiến công của lực lượng ANĐT đã góp phần đắc lực cho sự nghiệp đánh thắng giặc Mỹ xâm lược, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
 |
| Lãnh đạo Bộ Công an, lãnh đạo Tổng cục An ninh và Cơ quan ANĐT họp bàn đấu tranh chuyên án. |
Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, đất nước thống nhất, lực lượng ANĐT đã phối hợp chặt chẽ với các đơn vị nghiệp vụ trong ngành Công an và lực lượng Quân đội tập trung khai thác hàng vạn đối tượng là ngụy quân, ngụy quyền, nhân viên tình báo, cảnh sát đặc biệt của chế độ cũ; đã phát hiện bóc gỡ nhiều cơ sở địch cài lại, tham gia truy quét số tàn quân lẩn trốn, đấu tranh trấn áp các tổ chức phản cách mạng, làm thất bại “kế hoạch hậu chiến”, các âm mưu bạo loạn, lật đổ của bọn FULRO, bọn phản động trong nội địa và hoạt động vũ trang xâm nhập của bọn phản động lưu vong, góp phần giữ vững an ninh trật tự, nhất là tại các vùng trọng điểm, chiến lược, các thành phố, vùng đồng bào tôn giáo, dân tộc các tỉnh phía Nam.
Bước vào thời kỳ đổi mới và nhất là trong những năm gần đây, trước bối cảnh tình hình quốc tế và trong nước có nhiều diễn biến phức tạp, các thế lực thù địch tăng cường các hoạt động tác động, chuyển hóa nội bộ ta nhằm mục tiêu xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản và chế độ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
Lực lượng ANĐT đã phối hợp chặt chẽ với các lực lượng nghiệp vụ trinh sát phát hiện, đấu tranh làm thất bại nhiều âm mưu, hoạt động của bọn tình báo, gián điệp; ngăn chặn, vô hiệu hóa âm mưu, hoạt động xâm nhập phá hoại, khủng bố của các nhóm phản động lưu vong; đấu tranh với hoạt động chống phá của bọn phản động các loại, bọn phản động lợi dụng dân tộc, lợi dụng tôn giáo. Đặc biệt là số phản động câu kết trong ngoài, tập hợp lực lượng tổ chức bạo loạn đòi ly khai tự trị và hoạt động “diễn biến hòa bình” công khai hóa tổ chức chống Đảng và Nhà nước để tạo ra mầm mống cho cuộc “cách mạng màu”, ở Việt Nam.
Cùng với công tác đấu tranh trấn áp đối tượng XPANQG, lực lượng ANĐT còn được Trung ương Đảng, Chính phủ và lãnh đạo Bộ Công an giao điều tra nhiều vụ án kinh tế, tham nhũng, buôn lậu lớn, các vụ có liên quan đến nội bộ hoặc có yếu tố nước ngoài, như các vụ Tân Trường Sanh, vụ Tamexco, vụ Mai Văn Huy và mới đây là vụ xảy ra tại Tập đoàn Công nghiệp Tàu thủy Việt Nam – Vinashin. Qua đó, đã góp phần thiết lập kỷ cương trên lĩnh vực kinh tế; bảo vệ lợi ích, tài sản của Nhà nước trong bối cảnh hội nhập; bảo vệ chính trị nội bộ tại những địa bàn, lĩnh vực xung yếu như giao thông, xây dựng, dầu khí, thương mại, ngân hàng, đầu tư, tài chính và bảo vệ lợi ích quốc gia Việt Nam ở nước ngoài.
Thông qua hoạt động thực tiễn, lực lượng ANĐT đã tổng kết, nghiên cứu đúc rút nhiều vấn đề có giá trị để nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh, góp phần xây dựng lý luận nghiệp vụ chuyên sâu về điều tra tội phạm XPANQG và lý luận nghiệp vụ Công an. Lực lượng ANĐT cũng làm tốt công tác xây dựng lực lượng, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ, phát triển, hoàn thiện về tổ chức bộ máy. Nhiều thế hệ cán bộ trong lực lượng An ninh điều tra đã được Đảng, Nhà nước, ngành Công an giao trọng trách là lãnh đạo các cấp từ Bộ xuống Công an các địa phương.
Có thể khẳng định: Trải qua các thời kỳ cách mạng, dù tên gọi, mô hình tổ chức, nhiệm vụ có khác nhau, nhưng trong bất cứ điều kiện hoàn cảnh nào, lực lượng ANĐT luôn thể hiện bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên quyết, dũng cảm, mưu trí tấn công tội phạm, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao. Những chiến công của lực lượng An ninh trong sự nghiệp bảo vệ chế độ, bảo vệ nhân dân thời gian qua luôn có sự đóng góp đáng kể của lực lượng ANĐT.
Trong quá trình hoạt động của mình, lực lượng ANĐT luôn được sự quan tâm, chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, của cấp ủy Đảng, chính quyền các địa phương, sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan bảo vệ pháp luật, của các lực lượng khác trong và ngoài ngành Công an, sự đùm bọc, tin cậy và giúp đỡ to lớn của nhân dân. Với những thành tích đã đạt được, lực lượng ANĐT đã được Đảng, Nhà nước tặng nhiều phần thưởng cao quý: 3 đơn vị được tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân; 7 đơn vị được tặng thưởng Huân chương Quân công; hàng chục đơn vị, hàng trăm cá nhân được tặng Huân chương Chiến công, bằng khen của Thủ tướng Chính phủ. Đặc biệt, nhân kỷ niệm 60 năm ngày truyền thống, lực lượng ANĐT đã vinh dự được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Hồ Chí Minh vì đã lập được nhiều thành tích đặc biệt xuất sắc, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Tự hào về truyền thống vẻ vang, lực lượng ANĐT càng nhận thức rõ hơn trách nhiệm nặng nề trong thời gian tới. Bước vào giai đoạn phát triển mới của đất nước, thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI với tư tưởng “An ninh chủ động” để nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm cũng như để thực hiện cải cách tư pháp trong thời gian tới, lực lượng ANĐT phải đổi mới tư duy, phương pháp công tác, tiếp tục phát huy thành tích, khắc phục các hạn chế, thiếu sót; ra sức phấn đấu, học tập, rèn luyện, nắm vững pháp luật, tinh thông về nghiệp vụ, nhạy cảm về chính trị, mưu trí, sáng tạo trong đấu trí, đấu pháp; bên cạnh đó, phải thường xuyên làm tốt công tác giáo dục chính trị tư tưởng, thực hiện tốt phong trào thi đua “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, CAND vì nước quên thân vì dân phục vụ”; chăm lo xây dựng lực lượng ANĐT trong sạch, vững mạnh; nâng cao tiềm lực, điều kiện bảo đảm để lực lượng ANĐT hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, xứng đáng là lực lượng tin cậy, trung thành của Đảng, Nhà nước và nhân dân./.